Κίνητρο είναι μια εσωτερική κατάσταση, η οποία
προκαλεί, κατευθύνει και διατηρεί μια συμπεριφορά. Τα αίτια που
προκαλούν την ανθρώπινη συμπεριφορά και δράση ή οι λόγοι που την εξηγούν
είναι τα κίνητρα, δηλαδή είναι οτιδήποτε κινεί, ωθεί ή παρασύρει σε
δράση ένα άτομο.
Τα κίνητρα ωθούν το άτομο ενεργώντας από
μέσα ή το έλκουν ενεργώντας από έξω. Κίνητρα επομένως , είναι τόσο οι
εσωτερικές αιτίες της συμπεριφοράς, όπως τα ένστικτα, οι ορμές,
οι σκοποί, οι επιθυμίες ή οι προθέσεις, τα συναισθήματα, οι διάφορες
συγκινησιακές καταστάσεις όσο και εξωτερικές αιτίες, όπως οι
αμοιβές, τα θέλγητρα ή φόβητρα ή οι απωθητικοί ερεθισμοί.
Τα κίνητρα μπορεί να είναι εγγενή ή επίκτητα,
δηλαδή να έχουν κληρονομική βάση, όπως τα ένστικτα, ή να αποκτούνται
μέσα από διαδικασίες μάθησης κατά την αλληλεπίδραση του ατόμου με το
περιβάλλον. Διακρίνονται επίσης σε φυσιολογικά , που εξυπηρετούν
τη λειτουργία του οργανισμού και τη σωματική ομοιόσταση, σε βιολογικά
, που εξυπηρετούν την επιβίωση, συντήρηση και αναπαραγωγή του ατόμου
και του είδους, και σε ψυχολογικά, που έχουν να κάμουν με το
θυμικό, την προσωπικότητα, και τις συναλλαγές του ατόμου με το
περιβάλλον, φυσικό και κοινωνικό.
Τα κίνητρα δεν προϋποθέτουν αναγκαστικά εκούσιο και
συνειδητό έλεγχο της συμπεριφοράς. Το κίνητρο μπορεί να καθοδηγεί τη
συμπεριφορά χωρίς να υπάρχει «σκοπός», δηλαδή ενσυνείδητος στόχος και
πρόθεση που οδηγεί σε εξέταση συνθηκών και επιλογές ενεργειών. Η
συμπεριφορά φαίνεται «σκόπιμη» στον εξωτερικό παρατηρητή, γιατί
κατευθύνεται προς ορισμένο στόχο ή επιφέρει ορισμένο αποτέλεσμα. Οι
στόχοι είναι «τέλη» προς τα οποία κατευθύνεται η συμπεριφορά αλλά ο
μηχανισμός που λειτουργεί και επιφέρει το αποτέλεσμα μπορεί να είναι
τελείως ασυνείδητος και έξω από τον έλεγχο του οργανισμού. Για το λόγο
αυτό δεχόμαστε τα ένστικτα ως κίνητρα, παρόλο που είναι συμπεριφορές
που ελέγχονται σχεδόν πλήρως από τη γενετική μνήμη του οργανισμού.
Συνεπώς, τα κίνητρα μπορεί να είναι συνειδητά ή ασυνείδητα,
και η έννοια του ασυνείδητου δεν περιορίζεται στα κίνητρα των ζώων.
Συχνά οι άνθρωποι άγονται από ορμές οι κίνητρα τα οποία δεν γνωρίζουν.,
τα οποία αρνούνται ή διαστρεβλώνουν σε συνειδητό επίπεδο.
Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι το αντικείμενο
της μελέτης των κινήτρων είναι ο εντοπισμός των αιτιών που οδηγούν σι
συγκεκριμένη κάθε φορά συμπεριφορά ή δράση. Τέτοιες αιτίες μπορεί να
είναι εσωτερικές ή εξωτερικές δυνάμεις, ανάλογα με τον τόπο στον οποίο
εντοπίζονται, μπορεί να είναι συναισθήματα, ορμές, επιθυμίες, ή ακόμη
στόχοι και επιδιώξεις, ή ερεθισμοί διαφόρων τύπων. Επίσης, συχνά
συνυπάρχουν πολλές αιτίες ταυτοχρόνως. Τέλος, οι αιτίες μπορεί να είναι
εύκολο να συνειδητοποιηθούν και να αναφερθούν από το άτομο. |