Τουριστικός Οδηγός Ευρυτανίας

Το Καρπενήσι βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του Βελουχιού. Η παλιά πόλη χτίστηκε στο σημείο αυτό για να προφυλάσσεται από τις ψυχρές ανάσες του βοριά που το χειμώνα εκείνα τα χρόνια μπορούσε να είναι ακόμα και φονικός. Σήμερα με την εξάπλωσή της προς τα ανατολικά δεν ήταν δυνατόν να περιοριστεί στην απάνεμη αυτή περιοχή, όμως από την άλλη τα σύγχρονα μέσα κάνουν πολύ πιο άνετη τη διαβίωση σε οποιεσδήποτε συνθήκες. Πρωτοχτίστηκε στα Βυζαντινά χρόνια και η παράδοση αναφέρει πως όταν ήταν να χτιστεί οι κάτοικοί του κρέμασαν το χειμώνα από ένα κομμάτι κρέας σε δέντρα τριών διαφορετικών τοποθεσιών της περιοχής. Εκεί που το κλίμα ήταν ηπιότερο και το κρέας αλλοιώθηκε γρηγορότερα, θεώρησαν ως καταλληλότερο μέρος για την εγατάστασή τους. Το πόσο δίκιο είχαν φαίνεται σήμερα, όταν ερχόμενοι από Λαμία και γέρνοντας στην Καρά-ράχη, χειμώνα καιρό, αισθάνεσαι ότι πας σε άλλο τόπο αφού ο παγωμένος βοριάς και το "ανεμοσούρισμα" του χιονιού κόβονται και ο καιρός γλυκαίνει απότομα.

Στο πέρασμα της Ιστορίας η πόλη έζησε πάμπολλες καταστροφές από Τούρκους, Αρβανίτες και Γερμανούς. Κατά τον 18ο αιώνα λειτούργησε εδώ η περίφημη σχολή του Ευγενίου Γιαννούλη του Αιτωλού και αργότερα αποτέλεσε ορμητήριο των κλεφταρματολών για την απελευθέρωση της υπόλοιπης Ελλάδας. Στη φωτογραφία φαίνεται η πόλη όπως ήταν το 1935

Για την προέλευση του ονόματος της πόλης υπάρχουν οι εξής εκδοχές:

• Από το πλήθος των σφενδαμιών που υπήρχαν στην περιοχή κατά την έλευση των πρώτων εποίκων που τους ανάγκασε να την ονομάσουν στη γλώσσα τους "Carpen - isu" , όπου Carpen σημαίνει σφενδάμι και isu σημαίνει τόπος.

• Από τις τούρκικες λέξεις "Kar" που θα πει χιόνι και "benis" που θα πει σκέπασμα. Δηλαδή "Καρ-μπενίς" είναι ο χιονοσκεπής τόπος.

• Από τον πρώτο οικιστή της πόλης, ονόματι Κάρπο που γύρω στον 14ο αι. μΧ ήρθε στην περιοχή διωκόμενος.

• Από την αρχαία πόλη "Καρνάσιο" που μπορεί να βρίσκονταν στην περιοχή.

Το Καρπενήσι είναι από τις καθαρότερες, αν όχι η καθαρότερη πόλη της Ελλάδας. Δεν θα βρει κανείς ούτε σκουπιδάκι στους δρόμους του, η νοοτροπία που έχουν αναπτύξει οι κάτοικοί του είναι παρόμοια με της Κεντρικής Ευρώπης. Πραγματικά μόνο στις αυστριακές τουριστικές πόλεις μπορεί να συναντήσει κανείς τόσο καθαρούς δρόμους και πλατείες. Είναι φυσικό εξάλλου αυτό καθώς το νερό ρέει άφθονο σ' αυτόν τον τόπο και η υπηρεσία καθαριότητας του Δήμου λειτουργεί με μεγάλη συνέπεια

Η πλατεία είναι  το κέντρο της κοινωνικής και οικονομικής ζωής της πόλης. Ο φημισμένος πλάτανος με την κρύα βρύση στη ρίζα του ενέπνευσε πολλούς ποιητές αλλά και την δημοτική μούσα να τον τραγουδήσουν Η πλατεία είναι στρωμένη με χρωματιστό μάρμαρο, σαν ένα τεράστιο ψηφιδωτό πάνω στο οποίο σχηματίζονται τα ονόματα των δήμων της Ευρυτανίας.

Η καλοκαιρινή δροσιά είναι το μεγάλο ατού της Κεντρικής Πλατείας του Καρπενησίου. Μια στάση σ' αυτήν θα δώσει στον επισκέπτη το ακριβές στίγμα του τόπου, θα τον κάνει να αισθανθεί την ομορφιά σε όλες της τις διαστάσεις.

Ένας καφές ή γλυκό, θα είναι η απαραίτητη ανταμοιβή για όποιον θελήσει να φτάσει ως εδώ, και θα είναι πραγματικό νέκταρ και αμβροσία, απόλαυση ισάξια με το θεϊκό εκείνο έδεσμα.

---

ΠΟΥ ΝΑ ΠΑΤΕ - ΤΙ ΝΑ ΔΕΙΤΕ - ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ

Από τι στιγμή που θα φτάσετε, ετοιμαστείτε ν' απολαύσετε μια μαγευτική φυσική ομορφιά που παρόμοιά της δύσκολα θα ξανασυναντήσετε. Σχεδόν όλα τ' αξιοθέατα της πόλης κι όλες οι προτάσεις που έχουμε για σας, έχουν να κάμουν μ' αυτήν ακριβώς την παρθένα φύση και την ομορφιά του τοπίου.

Κάθε καλοκαίρι και για ένα περίπου μήνα, από τα μέσα Ιουλίου μέχρι τα μέσα Αυγούστου, το Καρπενήσι μετατρέπεται σε μια νησίδα πολιτιστικών δραστηριοτήτων, καθώς οι "Γιορτές Δάσους και Λαϊκής Παράδοσης" εξελίσσονται χρόνο με το χρόνο σε μείζον πολιτισμικό γεγονός της κεντροδυτικής Στερεάς Ελλάδας, με θεατρικές παραστάσεις, μουσικές συναυλίες, χορευτικές παρουσίες, εκθέσεις φωτογραφίας και γενικά κάθε είδους καλλιτεχνική δραστηριότητα.

 Η πνευματική ζωή της πόλης παρουσιάζει αρκετή κινητικότητα καθώς οργανώνονται αρκετά συχνά φιλολογικές και μουσικές βραδιές με ικανοποιητική επιτυχία. Χαρακτηριστική επίσης είναι η εμποροπανήγυρη που αρχίζει στις 27 Ιουλίου και διαρκεί πέντε μέρες, δίνοντας ένα ξεχωριστό χρώμα στην πόλη.

Το πλήθος εξ άλλου των πανηγυριών που γίνονται το καλοκαίρι αποτελεί μια ακόμα ευκαιρία για τον επισκέπτη να γνωρίσει από κοντά τον τρόπο διασκέδασης των ντόπιων σε κάποιες εκδηλώσεις που αρχίζουν σιγά - σιγά να αλλοτριώνονται και να εκλείπουν από άλλες περιοχές, περισσότερο "αναπτυγμένες".

Μένοντας κανείς στο Καρπενήσι, δεν πρέπει να παραλείψει να γευτεί από το "αθάνατο νερό" του λιονταριού στην πλατεία, κάτω από τον ίσκιο του ξακουσμένου γερο-πλατάνου της. Μπορεί να μην ιδεί τη "Σαρακατσάνα που ροβολάει και πάει για να γεμίσει", τώρα πια, θα νιώσει όμως μια ξεχωριστή αίσθηση γαλήνης και ασημαντότητας του χρόνου. Εδώ το ρολόι είναι άχρηστο, και οι εντάσεις της πόλης φαίνεται να χάνουν σχεδόν το νόημά τους.

Η πλατεία είναι μαρμαροστρωμένη, σε χρώματα που δένουν αρμονικά με το τοπίο, με ημικυκλικά μοτίβα που πάνω τους γράφουν τα ονόματα των παλιών δήμων του νομού. Εδώ βρίσκεται και ο ανδριάντας του Μάρκου Μπότσαρη που αναπαύεται περήφανος στις δάφνες του. Επιγραφή στο πίσω μέρος του αναφέρει ότι στήθηκε το 1925 από την εφημερίδα "Πανευρυτανική".

Κατευθυνόμενοι προς την δυτική έξοδο της πόλης, για να επισκεφτούμε το Κεφαλόβρυσο, αντικρίζουμε δεξιά μας την πλατεία του Κατσαντώνη, με τον χάλκινο ανδριάντα του ηρωικού κλέφτη να ατενίζει τα αιώνια βουνά της Ευρυτανίας, για τα οποία τόσο μόχθησε δίνοντας τελικά τη ζωή του, υποκύπτοντας στο ανήλεο μένος του Αλή πασά των Ιωαννίνων.

Γύρω στα τρία χιλιόμετρα από την πόλη και προς το Νότιο μέρος της βρίσκεται η ιστορική τοποθεσία του "Κεφαλόβρυσου", το μέρος όπου τη νύχτα της 8ης προς 9η Αυγούστου του 1823 σκοτώθηκε ο Έλληνας αρχιστράτηγος Μάρκος Μπότσαρης. Εδώ ηττήθηκε ο στρατός του Μουσταή πασά της Σκόντρας που κατέβαινε ακάθεκτος για να καταπνίξει την Επανάσταση που τη χρονιά εκείνη περνούσε δύσκολες ώρες. Η μάχη αυτή στάθηκε ορόσημο για την πορεία της Απελευθέρωσης, μα ο θάνατος του μεγάλου ήρωα τη σκοτείνιασε. Στο Κεφαλόβρυσο, με τα γάργαρο νερό και τα βαθύσκιωτα πλατάνια, μπορεί κανείς να απολαύσει ένα μαγευτικό τοπίο, ένα περιβάλλον που δύσκολα συναντάς αλλού

Το Κεφαλόβρυσο είναι καταπληκτική τοποθεσία, χωμένη μες το πράσινο των πλατανιών με εγκαταστάσεις εκτροφής πέστροφας. Οι εγκαταστάσεις του δήμου, που διαθέτουν μέχρι και γήπεδο τένις, προσφέρουν πλήρη εξυπηρέτηση στον επισκέπτη. Στο Κεφαλόβρυσο, κάθε χρόνο γίνεται η αναπαράσταση της μάχης και συμμετέχει πλήθος κόσμου, η οποία είναι μέρος των "Μποτσάρειων", των ετήσιων δηλαδή εκδηλώσεων προς τιμήν του ήρωα που πραγματοποιούνται κάθε Αύγουστο, κυρίως στο Σαββατοκύριακο που είναι πλησιέστερα στην 9η του μηνός.

Προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά στρίβοντας δεξιά στη διασταύρωση, ο δρόμος μας βγάζει στις Κορυσχάδες. Εδώ και  αρκετά χρόνια πολλά σπίτια έχουν αναπαλαιωθεί και επισκευαστεί και λειτουργεί "παραδοσιακός οικισμός" που φιλοξενεί πολλούς επισκέπτες χειμώνα - καλοκαίρι.

Δίπλα από την πλατεία, βρίσκεται το μεγάλο σχολικό κτίριο που σήμερα είναι μουσείο Εθνικής Αντίστασης. Σ' αυτό το Μάιο του 1944  έγινε το Εθνικό Συμβούλιο με αντιπροσώπους απ' όλη την Ελλάδα. (βλ. και τα ιστορικά Στοιχεία)

Άλλο μέρος που θ' άξιζε κάποιος να επισκεφθεί είναι ο λόφος του Αγίου Δημητρίου. Η παράδοση λέει πως ο λόφος ήταν τμήμα του Βελουχιού που κατολίσθησε στη θέση που βρίσκεται τώρα πριν από χιλιάδες χρόνια. Πιθανολογείται πως στην κορυφή του υπήρχε κάστρο και ίσως να βρισκόταν σ' αυτόν η ακρόπολη κάποιου αρχαίου οικισμού αφού κατά καιρούς έχουν ανακαλυφθεί πήλινα ευρήματα. Απ' την κορφή του λόφου μπορεί κανείς να δει ολόκληρο το Καρπενήσι στα πόδια του, μια θέα ονειρική, καθώς το Βελούχι φαίνεται να αγκαλιάζει προστατευτικά την πόλη.

Προς το Βόρειο μέρος της πόλης, καθώς ανηφορίζουμε στη "Λαγκαδιά" για το Χιονοδρομικό Κέντρο και μόλις φτάσουμε στην πρώτη μεγάλη στροφή, αξίζει να κοντοσταθούμε για μια φωτογραφία: Το "Συμπεθερικό" είναι μια μεγάλη σειρά από πέτρες που χωρίζουν κάθετα τη βουνοπλαγιά και μοιάζουν με ανθρώπινη πομπή που ανηφορίζει.

Το συμπεθερικό

(Καρπενίσιον της Ευρυτανίας)

Είχαν έρθη μια φορά, πάνε χρόνια και χρόνια, συμπέθεροι από το Στένωμα να πάρουν μια νύφη από το Καρπενίσι. Η νύφη ήταν αρφανή, θυγατέρα μιας φτωχής χήρας, αλλά διαστρεμμένη κι' αχάριστη. Ευρέθησαν σύμφωνοι με το γαμπρό, και ανάγκασαν τη δυστυχισμένη τη μάννα της να τους δώσει οτι είχε και δεν είχε προικιά. Πήραν όλα τα πράματα του σπιτιού, τα χαλκώματα και τη γίδα ακόμη. Έγιναν τα στεφανώματα την Κυριακή του Θωμά και ξεκίνησε το συμπεθερικό όλο για το χωρίο του γαμπρού, μπροστά ό γαμπρός κ' ή νύφη καβάλλα σε μουλάρια στολισμένα με λουλούδια και χρωματισταίς κορδέλλαις, έπειτα οι συμπεθέροι μέ τάξη κατά την ηλικία τους, πρώτοι οι γεροντότεροι, από πίσω οι μικρότεροι και ύστερα τα μουλάρια με τα προικιά, τα στρώματα, τα πιάτα, τα ποτήρια. Εκεί 'ς το δρόμο, προτού ν' αρχίση ο μεγάλος ανήφορος, ή άπονη νύφη θυμήθη πώς είχαν άφήση 'ς της μάννας της μια κλώσσα με τα κλωσσόπουλα. Έστειλε λοιπόν κοπέλλι να την πάρη και να την φέρη. Η χήρα ή μάννα της, σαν είδεν πώς ήθελαν να της πάρουν ως και την κλώτσα, δεν εκρατήθη: «Παρ' την κλώσσα, λέγει με θυμό, και πάγαινε τους τη». Και από τα βάθη της ψυχής της τους καταράστηκε: «Θε, μου είπε, πέτραις και λιθάρια να γίνουν όλοι ! » Και έπιασε ή κατάρα της κ' εμαρμάρωσαν όλοι, και φαίνονται ακόμη 'ς το Βελούχι, ως μιάμιση ώρα μακριά, από το Καρπενίσι, 'ς το μέρος που το λεν Συμπεθερικό. Εκεί δείχνουν οι βλάχοι όλο το συμπεθερικό κατά σειρά καθώς ανέβαινε τον ανήφορο, γι' αυτό κ οι τελευταίοι είναι μικρότεροι, επειδή άπο πίσω επήγαιναν οι νεώτεροι συμπέθεροι και τα παιδιά.

(Μεταγραφή με την αρχική ορθογραφία από το βιβλίο του Νικ. Πολίτη:Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του Ελληνικού λαού - Παραδόσεις, Μέρος Α΄)

Αν έχετε λοιπόν μπόλικη φαντασία, μπορείτε να διακρίνετε τη νύφη με την κλώσα και τους άλλους συμπεθέρους που από τότε ανηφορίζουν στο Βελούχι, δίχως να φτάνουν ποτέ πουθενά, παλεύοντας ολοχρονίς πότε με τον άγριο Βοριά και το χιόνι και πότε με την αλύπητη κάψα του ήλιου, πληρώνοντας έτσι την απληστία της αχάριστης κόρης.

Συνεχίζοντας σ' αυτό το δρόμο, μετά από 11 περίπου χιλιόμετρα, φτάνουμε στις εγκαταστάσεις του Χιονοδρομικού Κέντρου του Βελουχιού. Όλη η διαδρομή αποτελεί μια αποθέωση του αλπικού τοπίου, μια συνεχή άνοδο ψυχής και πνεύματος προς τα ουράνια με το λεκανοπέδιο του Καρπενησιού να απλώνεται πίσω μας γαλήνιο και την πόλη να αποπνέει ένα ήρεμο , χαλαρωτικό ρυθμό. Βέβαια όσο ήρεμοι κι αν είναι οι ρυθμοί της πόλης, άλλο τόσο έντονες μπορούν να γίνουν οι βραδινές έξοδοι, πραγματικές εμπειρίες ζωής, για όσους δεν έχουν ξαναζήσει την "ορεινή διασκέδαση"!!!

Είτε είστε φίλοι του παραδοσιακού γλεντιού με κοκορέτσι και γνήσιο ντόπιο κρασί, είτε προτιμάτε το σαγηνευτικό λίκνισμα στους μοντέρνους ρυθμούς, η νύχτα στο Καρπενήσι μπορεί να σας καλύψει απόλυτα.

Καλοκαιρινά μπαράκια χωμένα μέσα στο πράσινο και ταβέρνες πραγματικά πνιγμένες στο άρωμα του βασιλικού και της γαρδένιας, ανοίγουν πρόθυμα τις πόρτες τους στον επισκέπτη αν τύχει και βρεθεί εδώ το καλοκαίρι.

Μα πιστεύουμε πως τίποτα δεν μπορεί να παραβγεί με τη ζεστή αγκαλιά του τζακιού, το μουσικό τριζοβόλημα των ελάτων στη γωνιά και την ευωδιά του ρετσινιού που καίγεται το χειμώνα.Καλή παρέα και κέφι είναι τα μόνα που πρέπει να προσφέρετε εσείς για να απολαύσετε μια τέλεια βραδιά σ' ένα από τα πολλά στέκια της πόλης και των γύρω χωριών, μια βραδιά που πρόκειται αναμφισβήτητα να μετουσιωθεί σε γλυκιά ανάμνηση, άσβεστη όσα χρόνια κι αν περάσουν...