Στρατηγικές παιδαγωγικής προσέγγισης και εκπαιδευτικής παρέμβασης σε παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες (Μ.Δ.) και Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητας (Δ.Ε.Π.Υ.)

Από μία έκδοση του ΟΕΔΒ (2002), της Bonnie Miller

(μετάφραση Ζαφειρία Κοσλίδου)

 

Εισαγωγή

Οι μαθησιακές δυσκολίες κεντρίζουν διεθνώς το ενδιαφέρον του επιστημονικού κόσμου, αφού αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής καθημερινότητας το οποίο επηρεάζει μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς. Η διαχείριση όμως του ζητήματος στο επίπεδο της αίθουσας διδασκαλίας καταλήγει να αποτελεί ευθύνη του ίδιου του εκπαιδευτικού λειτουργού.

Το Υπουργείο Παιδείας λαμβάνοντας υπόψη του την πολυπλοκότητα του αντικειμένου και την συνεπαγόμενη ανάγκη για διεπιστημονική προσέγγιση προχώρησε σε νομοθετικές και διοικητικές ρυθμίσεις οι οποίες συγκροτούν έναν συνεκτικό μηχανισμό στήριξης του έργου του εκπαιδευτικού με σκοπό τη διάγνωση, αξιολόγηση και υποστήριξη των μαθητών που παρουσιάζουν μαθησιακές δυσκολίες.

Έτσι στην έδρα κάθε νομού λειτουργούν τα ΚΕΔΔΥ. Τα Κέντρα αυτά έχουν ήδη στελεχωθεί με προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων : εκπαιδευτικούς της προσχολικής, της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, λογοθεραπευτές, φυσικοθεραπευτές, παιδοψυχίατρους, ειδικούς στην Ελληνική νοηματική γλώσσα κωφών και βαρήκοων, ειδικούς στην κινητικότητα, στον προσανατολισμό και στις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης των τυφλών, καθώς και στον επαγγελματικό προσανατολισμό τους.

Το προσωπικό του ΚΕΔΔΥ σε συνεργασία με τον Σύμβουλο Ειδικής Αγωγής και τον εκπαιδευτικό / τους εκπαιδευτικούς της τάξης καταρτίζουν το - θεσμοθετημένο πλέον -εξατομικευμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για κάθε μαθητή με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Κάθε παιδί είναι μοναδικό στον τρόπο που μαθαίνει. Γονείς και δάσκαλοι πρέπει να εξατομικεύουν το πρόγραμμα του παιδιού ώστε αυτό να καλύπτει απόλυτα τις ανάγκες του. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η ύπαρξη σταθερού, δομημένου περιβάλλοντος στο σπίτι και στο σχολείο. Ξεκάθαροι κανόνες και σταθερότητα στο πρόγραμμα του παιδιού είναι επίσης αναγκαία.

 

Οδηγός για τις Μαθησιακές Δυσκολίες (Μ.Δ.)

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες επηρεάζουν τη ζωή των παιδιών με πολλούς τρόπους. Η νευρολογική αυτή διαταραχή επηρεάζει τον τρόπο που μαθαίνουν και τη συγκέντρωση τους.

  • Τουλάχιστον 5-10% όλων των μαθητών έχουν Μ.Δ.

  • Τέσσερις φορές περισσότερα αγόρια από κορίτσια έχουν Μ.Δ.

  • Το πρώτο βήμα είναι η πρώιμη αναγνώριση.

Οι Μαθησιακές Δυσκολίες ΔΕΝ είναι:

  • Νοητική Στέρηση ή χαμηλή νοημοσύνη. Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν μέση ή πάνω της μέσης νοημοσύνη.

  • Αποτέλεσμα προβλημάτων στην ακοή ή στην όραση.

  • Αποτέλεσμα συναισθηματικών προβλημάτων, τραυματικών εμπειριών, δύσκολου οικογενειακού περιβάλλοντος, ανεπαρκούς διδασκαλίας, κενών στην εκπαίδευση εξαιτίας μετακινήσεων ή διδασκαλίας άλλης από τη μητρική γλώσσα στο σχολείο.

Τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες έχουν συγκεκριμένα προβλήματα σε κάποιους τομείς, πολλά εξαιρετικά ταλέντα, ενώ η απόδοση τους παρουσιάζει διακυμάνσεις. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες επηρεάζουν την ικανότητα των ατόμων να ερμηνεύσουν αυτά που βλέπουν ή ακούν, ακόμα και να συσχετίσουν πληροφορίες από διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου. Μερικά άτομα με Μαθησιακές Δυσκολίες δυσκολεύονται να εκφραστούν προφορικά ή γραπτά με οργανωμένο τρόπο.

Δυσκολίες στην οπτική πρόσληψη

  • Προβλήματα στο να κατανοήσουν αυτό που βλέπουν.

  • Προβλήματα στην αντιγραφή από τον πίνακα.

  • Δυσκολίες στο να συνδέσουν ήχους με γράμματα και να αποκωδικοποιήσουν λέξεις.

  • Αντιστροφές γραμμάτων και αριθμών.

  • Δυσκολία στην κατανόηση του νοήματος μιας πρότασης.

Δυσκολίες στην ακουστική πρόσληψη

  • Δυσκολίες στην κατανόηση αυτού που ακούν.

  • Δυσκολίες στην ακουστική κατανόηση αφηρημένων εννοιών.

  • Δυσκολίες στην εύρεση της κατάλληλης λέξης.

  • Δυσκολία στο διαχωρισμό διαφορετικών μεταξύ τους ακουστικών ερεθισμάτων (παράδοση μαθήματος και φασαρία).

Οργάνωση

  • Χάνουν ή μπερδεύουν τη θέση χρήσιμων αντικειμένων.

  • Τα σημειωματάρια, οι τσάντες, τα θρανία και τα δωμάτια τους είναι συνήθως ανοργάνωτα.

  • Παρουσιάζουν προβλήματα αλληλουχίας και οργάνωσης μιας εργασίας: από πού να αρχίσουμε, τι βήματα να κάνουμε.

  • Παρουσιάζουν φτωχή δομή προτάσεων.

  • Κάνουν λάθη στην ορθογραφία και τον τονισμό των λέξεων.

  • Δυσκολεύονται στην έκφραση απλών σκέψεων και ιδεών.

  • Κάνουν λάθη στη στίξη των προτάσεων.

Μνήμη

  • Προβλήματα στο να θυμούνται αυτά που μαθαίνουν.

  • Δυσκολίες στην ανάκληση όσων έχουν διαβάσει την προηγούμενη, με αποτέλεσμα υπερβολικό άγχος για τις εξετάσεις.

  • Απόδοση με διακυμάνσεις.

Κινητικές ικανότητες

  • Προβλήματα στην αδρή και λεπτή κινητικότητα.

  • Δυσκολίες προσανατολισμού στο χώρο.

  • Δυσκολία στη διάκριση δεξιού / αριστερού.

  • Προβλήματα στον γραφοκινητικό συντονισμό.

Κοινωνικότητα και σχέσεις

  • Οι Μαθησιακές Δυσκολίες συχνά επηρεάζουν την κοινωνική προσαρμογή των παιδιών.

  • Οι συλλογισμοί τους είναι συγκεκριμένοι και δυσκολεύονται να κατανοήσουν τον μεταφορικό λόγο και τα αστεία.

  • Εμφανίζουν δυσκολίες στην εκτέλεση των οδηγιών.

  • Διαθέτουν περιορισμένες ικανότητες επίλυσης προβλημάτων και παρορμητικότητα στη λήψη αποφάσεων.

  • Κανένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά δεν πιστοποιεί την ύπαρξη μαθησιακής δυσκολίας. Δεν είναι απαραίτητο για τα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες να έχουν όλα ή τα περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Αυτά αποτελούν απλώς προειδοποιητικά σημάδια, που χρήζουν προσοχής από τους ειδικούς.

  • Πολλά παιδιά εμφανίζουν κάποια από τα παραπάνω σημάδια και συμπτώματα.

  • Όταν όμως ένα παιδί αντιμετωπίζει πολλές από αυτές τις δυσκολίες για αρκετό διάστημα, συστήνεται να ελεγχθεί για Μαθησιακές Δυσκολίες.

 

Χρήσιμες οδηγίες προς τους εκπαιδευτικούς

Χωροταξικές διευθετήσεις

Το παιδί με Μαθησιακές Δυσκολίες ή Δ.Ε.Π.Υ. χρειάζεται να βρίσκεται σε μπροστινό θρανίο.

Χρειάζεται να κάθεται μακριά από οποιεσδήποτε ενοχλήσεις όπως πόρτες, παράθυρα ή θορύβους.

Βοηθάει να βρίσκεται κοντά σε άλλα παιδιά, καλούς μαθητές, ώστε να μαθαίνει μέσα από το παράδειγμα τους.

Ο δάσκαλος χρειάζεται να διατηρεί οπτική επαφή με το παιδί.

Παράδοση του μαθήματος

  • Κάντε το μάθημα όσο το δυνατόν πιο ενδιαφέρον και σχετικό με τις εμπειρίες των μαθητών σας γίνεται.

  • Ξεκινήστε κάθε ενότητα κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στα προηγούμενα μαθήματα και συνδέοντας τα με αυτά.

  • Δείξτε ενθουσιασμό για το μάθημα και μεταδώστε τον στους μαθητές σας.

  • Δραματοποιήστε την παράδοση με εκφράσεις του προσώπου σας και χειρονομίες.

  • Παίξτε με τον τόνο της φωνής σας. Κάντε παύση για να εντείνετε την αγωνία τους.

  • Χρησιμοποιήστε χιούμορ.

  • Κινηθείτε στην αίθουσα κατά την παράδοση ώστε να διατηρείται το ενδιαφέρον των μαθητών σας.

  • Χρησιμοποιείτε πολύ-αισθητηριακές μεθόδους παρουσίασης του μαθήματος: οπτικές, ακουστικές και αισθησιοκινητικές ακόμα και γεύσεις ή μυρωδιές!

  • Ποικίλετε την παρουσίαση χρησιμοποιώντας εποπτικό υλικό, ταινίες, διαφάνειες, βίντεο, εικόνες, διαγράμματα κ.λπ.

  • Ενισχύστε τη μάθηση μέσα από τη συμμετοχή σε μικρές ομάδες δίνοντας στα παιδιά την ευκαιρία να μαθαίνουν αγγίζοντας, αλλά και κυκλοφορώντας στην τάξη.

  • Αναθέστε στους μαθητές δραστηριότητες πρακτικής φύσεως όπου θα μπορούν στην πράξη να εφαρμόσουν αυτά που έμαθαν.

  • Αναθέστε στους μαθητές την παράδοση μαθησιακών ενοτήτων μέσα από δραματοποίηση και τέχνη.

  • Διδάξτε ασκήσεις απομνημόνευσης.

  • Δίνετε απλές, ξεκάθαρες και συγκεκριμένες οδηγίες.

  • Αναθέστε τις εργασίες προφορικά και γραπτά.

  • Βεβαιωθείτε ότι οι μαθητές έχουν καταλάβει αυτό που χρειάζεται να κάνουν για την εργασία τους, πριν ξεκινήσουν να την κάνουν.

  • Χρησιμοποιήστε γραπτές περιλήψεις ή οδηγούς περιεχομένων για κάθε κεφάλαιο.

  • Τραβήξτε την προσοχή των παιδιών με αντίστοιχες χειρονομίες ή λεκτικά σινιάλα.

  • Μόλις διαπιστώσετε ότι η προσοχή κάποιου παιδιού αρχίζει να διασπάται επαναφέρετε το, κάνοντας του μια απλή ερώτηση.

  • Πριν απευθύνετε στο παιδί το λόγο ή κάποια ερώτηση καλέστε το με το όνομα του ώστε να τραβήξετε την προσοχή του.

  • Διατυπώστε στους μαθητές ανοιχτές ερωτήσεις, ώστε να ακούγονται οι γνώμες όλων των παιδιών.

  • Δίνετε την ευκαιρία σε περισσότερους από έναν μαθητές να απαντήσουν στις ερωτήσεις σας. Ακόμα δώστε την ευκαιρία στην τάξη να απαντήσει ομόφωνα σε ερωτήσεις.

  • Προσαρμόζοντας μαθήματα και εργασίες για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες

  • Μειώστε το μέγεθος των εργασιών για το σπίτι.

  • Κομματιαστέ τις εργασίες σε μικρότερα κομμάτια και ζητήστε από το παιδί να σας τα παραδίδει καθώς ολοκληρώνει.

  • Δώστε στα παιδιά περισσότερο χρόνο σε τεστ ή εργασίες.

  • Θυμίστε στα παιδιά να ελέγχουν το προϊόν της δουλειάς τους αφού ολοκληρώσουν.

  • Αφήνετε μικρά διαλείμματα ανάμεσα στις εργασίες.

  • Ζητήστε στα παιδιά να κρατάνε καθημερινά σημειώσεις για τις σχολικές τους υποχρεώσεις. Ελέγχετε τακτικά για να σιγουρευτείτε ότι αυτές έχουν καταγραφεί σωστά.

  • Βοηθήστε τα παιδιά να οργανώσουν σωστά τα τετράδια, ντοσιέ και φύλλα εργασιών τους.

  • Ελέγχετε συχνά τις σημειώσεις του παιδιού από το μάθημα για να βεβαιωθείτε ότι οι εργασίες έχουν καταγραφεί σωστά.

  • Όταν διορθώνετε τα γραπτά ή τις εργασίες τους αντί να σημειώνετε τις λανθασμένες, χρησιμοποιήστε κάποιο κωδικό για να σημειώσετε τις σωστές απαντήσεις.

  • Βεβαιωθείτε ότι τα παιδιά έχουν καταλάβει πού και γιατί έκαναν λάθος στις απαντήσεις τους.

  • Σε περιπτώσεις που η γραπτή έκφραση των παιδιών είναι περιορισμένη, δεχτείτε εναλλακτικά εργασίες όπως μαγνητοφωνημένες παρουσιάσεις, προφορικές παρουσιάσεις, κ.ά.

  • Εάν τα παιδιά έχουν δυσκολίες στη γραφή και την ορθογραφία, επιτρέψτε τη χρήση Η/Υ για τις γραπτές εργασίες.

  • Εάν τα παιδιά δυσκολεύονται στις αριθμητικές πράξεις, επιτρέψτε τους τη χρήση αριθμομηχανών.

  • Το χαρτί με τα τετραγωνάκια βοηθά στις μαθηματικές ασκήσεις, όπου σε κάθε τετραγωνάκι αντιστοιχεί ένας αριθμός.

Έλεγχος συμπεριφοράς

  • Σταθείτε μπροστά στο παιδί ή αγγίξτε το στον ώμο για να επαναφέρετε την προσοχή του ή να ενισχύσετε την αρμόζουσα συμπεριφορά.

  • Τοιχοκολλήστε τους κανόνες της τάξης. Αφήστε τους μαθητές να διαμορφώσουν και δικούς τους κανόνες.

  • Ενισχύστε την σταθερή τήρηση των κανόνων για όλους.

  • Επιβλέψτε στενά τους μαθητές σε μεταβατικές καταστάσεις (μάθημα διάλειμμα)

  • Αγνοήστε τα μηδαμινά παραπτώματα.

  • Απευθυνθείτε στο παιδί που σηκώνει το χέρι του και αγνοήστε αυτούς που απαντούν και πετάγονται χωρίς να σηκώσουν χέρι.

  • Προσπαθείτε να είστε έτοιμοι για τα προβλήματα πριν αυτά προκύψουν. Βοηθάτε τα παιδιά που βρίσκονται σε ένταση ή πίεση παραμένοντας ήρεμοι.

  • Διδάξτε στα παιδιά τρόπους ελέγχου του θυμού (π.χ. επίδειξη ψυχραιμίας ή απομάκρυνση).

  • Μην προσβάλλετε τα παιδιά μπροστά στην τάξη για τη συμπεριφορά τους. Μιλήστε τους ιδιαιτέρως.

Κτίστε την αυτοεκτίμηση τους

  • Προσφέρετε ενθάρρυνση και επιβεβαίωση. Βρείτε τις μικρές τους επιτυχίες.

  • Επιβραβεύατε την προσπάθεια όπως και το αποτέλεσμα της.

  • Χρησιμοποιήστε θετική, εποικοδομητική κριτική.

  • Επαινέστε το παιδί όταν κάνει κάτι καλό. Συχνά και αμέσως προσέχετε την πρόοδο στη μαθησιακή διαδικασία και επιβραβεύατε την αποδεκτή κοινωνική συμπεριφορά.

  • Βρείτε χρόνο να μείνετε και να μιλήσετε οι δυο σας με το παιδί.

  • Δίνετε ευκαιρίες στο παιδί να συναναστρέφεται με άλλους που το αποδέχονται.

  • Έχετε συχνή επικοινωνία με τους γονείς για την πρόοδο του παιδιού ή για κάποιες ιδιαίτερες επιτυχίες του.

  • Όταν βλέπετε το παιδί να αποθαρρύνεται θυμίστε του τα ταλέντα και τις ικανότητες του.

  • Αφήστε τα παιδιά να βοηθήσουν άλλα παιδιά χρησιμοποιώντας τις γνώσεις τους.

  • Δίνετε ευκαιρίες στα παιδιά να παίρνουν αρχηγικούς ρόλους, ευθύνες, ή να είναι στο επίκεντρο δραστηριοτήτων στις οποίες έχουν ταλέντο (σπορ, καλλιτεχνικά, μαθηματικά, ξένες γλώσσες, κομπιούτερ).

  • Μάθετε τους συμμαθητές να μην κοροϊδεύουν ή προσβάλλουν παιδιά με προβληματική συμπεριφορά, Μαθησιακές Δυσκολίες ή Δ.Ε.Π.Υ.

Δουλέψτε από κοινού με τους γονείς

  • Γονείς και δάσκαλοι πρέπει να δουλέψουν σαν μια ομάδα.

  • Οι δάσκαλοι πρέπει να ενημερώνουν συχνά γραπτά ή προφορικά τους γονείς για την πρόοδο των παιδιών τους.

  • Συντονίστε από κοινού τρόπους ώστε να υπάρχουν ενιαίες προσεγγίσεις των προβλημάτων του παιδιού στο σπίτι και στο σχολείο.

 

Οδηγός για την Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής - Υπερκινητικότητας (Δ.Ε.Π.Υ.)

Η Δ.Ε.Π.Υ. έχει νευρολογική βάση, δεν εμφανίζεται ξαφνικά και δεν προκαλείται από συναισθηματικά ή οικογενειακά προβλήματα. Η Δ.Ε.Π.Υ. επηρεάζει τουλάχιστον το 3-5% των παιδιών, δηλαδή ένα παιδί σε κάθε τάξη. Πολλά παιδιά ξεπερνούν τα κυρίαρχα συμπτώματα της Δ.Ε.Π.Υ. στην εφηβεία τους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις παιδιών τα συμπτώματα επιμένουν και κατά τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους. Η Δ.Ε.Π.Υ. επηρεάζει όλους τους τομείς της ζωής των παιδιών: σχολείο, οικογένεια και κοινωνικές σχέσεις. Πολλά, όχι όμως όλα, τα παιδιά με Δ.Ε.Π.Υ. έχουν και Μαθησιακές Δυσκολίες.

Τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του Δ.Ε.Π.Υ. είναι: Ελλειμματική προσοχή και Διάσπαση της προσοχής Υπερκινητικότητα

Παρορμητικότητα

  • Ελλειμματική προσοχή και διάσπαση

  • Περιορισμένο εύρος προσοχής.

  • Δυσκολία συγκέντρωσης σε μια δραστηριότητα.

  • Δυσκολία ολοκλήρωσης μιας εργασίας.

  • Δυσκολία στην εκτέλεση οδηγιών.

  • Δυσκολία συγκέντρωσης στη λεπτομέρεια, λάθη απροσεξίας.

  • Δυσκολία μετάβασης από τη μία στην άλλη δραστηριότητα.

  • Εύκολη διάσπαση από εξωτερικά ερεθίσματα.

  • Προβλήματα στην οργάνωση.

  • Απώλεια αντικειμένων, το παιδί ξεχνάει.

Υπερκινητικότητα

  • Πολλά, όχι όλα τα παιδιά με Δ.Ε.Π.Υ. παρουσιάζουν σημάδια υπερκινητικότητας:

  • Νευρικότητα, αδυναμία να σταθούν στα θρανία τους.

  • Υπερβολικό σκαρφάλωμα, τρέξιμο.

  • Ακατάσχετη ομιλία.

  • Παρορμητικότητα

  • Τα παιδιά αυτά:

  • Επιζητούν άμεσα προσοχή.

  • Διακόπτουν συζητήσεις, δραστηριότητες άλλων.

  • Δυσκολεύονται να περιμένουν τη σειρά τους.

  • Απαντούν παρορμητικά σε ερωτήσεις χωρίς να σηκώσουν χέρι.

  • Δε σκέφτονται πριν κάνουν κάτι.

  • Δυσκολεύονται να προβλέψουν τις συνέπειες των πράξεων τους.

  • Ολοκληρώνουν βιαστικά και με προχειρότητα τις εργασίες τους.

  • Από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, δεν συνιστούν όλα την ύπαρξη Δ.Ε.Π.Υ.

  • Μπορεί να υπάρχουν άλλα, μη νευρολογικής βάσεως αίτια για αντίστοιχες συμπεριφορές.

Επομένως για τη διάγνωση της Δ.Ε.Π.Υ. είναι απαραίτητη η γνώμη από ειδικούς. Συχνά οι φίλοι και η οικογένεια των παιδιών με Δ.Ε.Π.Υ. ενοχλούνται ή αγανακτούν μαζί τους. Αντίστοιχα, τα ίδια τα παιδιά πιέζονται, αποθαρρύνονται και θυμώνουν με τους εαυτούς τους. Νιώθουν ότι διαφέρουν από τους άλλους και υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση και έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό τους.

Πολλά παιδιά εμφανίζουν κάποια από τα συμπτώματα αυτά περιστασιακά. Όμως εάν ένα παιδί είναι μεγαλύτερο των επτά ετών και έχει σοβαρά προβλήματα συγκέντρωσης και δυσκολίες στον αυτο-έλεγχο για μακρά διαστήματα, συστήνεται να ελεγχθεί για Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΣΑΪΤ

Αυτό το σάιτ χρησιμοποιεί Κώδικα Καταγραφής (ΚωΚ ή cookies) κυρίως για την προβολή διαφημίσεων από την Google - Μάθετε περισσότερα...